NOT: Kök ile sözcüğün bütünü arasında mutlaka bir anlam ilgisi olmalıdır.
“balıkçılar” (Yanlış) bal → balıkçılar
kök anlam ilgisi yok
“balıkçılar” (Doğru) balık → balıkçılar
kök anlam ilgisi var
NOT: Sözcükte bulunan tüm ekleri çıkardığımızda geriye kalan kısım “kök”tür.
“kumsallarda” → kum – sal – lar – da
kök y.e. ç.e. ç.e.
“yaşlılık” → yaş – lı – lık
kök y.e. y.e.
NOT: Türkçede kökler genelde tek hecelidir, ancak hece sayısı birden fazla olan kökler de vardır.
Tek heceli kökler: el, diş, av, su, dost, can, göz, söz, kes–, gör–, yak–, sev–
İki heceli kökler : çiçek, ağaç, gölge, kadın, çocuk, çirkin, demir, temiz, hasta, şeker, kulak, vatan, işit–, oku–,
Üç heceli kökler : pencere, kelebek, karınca, araba
Bir sözcüğün kökünü nasıl buluruz?
Çok kolay. “kuşkucu” sözcüğünün kökünü birlikte bulalım. Önce sözcüğün tamamını okuyalım. Zihnimizde bu sözcüğün anlamı belirdi: “her şeyden kuşkulanan kişi, şüpheci” Bu anlam zihnimizin bir köşesinde dursun. Sonra bu sözcükte anlam taşıyan daha küçük parçalar bulmaya çalışalım. Yani sözcüğü biraz küçültelim. “kuşku” sözcüğü anlam taşıyor: “kuşku, şüphe” Bulduğumuz küçük parça ile sözcüğün bütünü arasında anlam ilgisi olup olmadığına bakalım. “kuşku” ile “kuşkucu” sözcükleri arasında güçlü bir anlam ilgisi var. O halde çekinmeden şunu söyleyebiliriz: “kuşkucu” sözcüğü, “kuşku”dan türemiştir. Anlam taşıyan daha küçük parça olabilir düşüncesiyle aramaya devam edelim. Evet bir tane daha bulduk: “kuş” Şimdide bulduğumuz sözcüğün anlamını düşünelim: “kanatlı, uçan bir hayvan” Acaba “kuşkucu” sözcüğünün kökü “kuş” olabilir mi? Hayır. Çünkü “kuş” sözcüğü tek başına anlam taşımasına taşıyor, fakat “kuş” sözcüğünün taşıdığı anlamla “kuşkucu” sözcüğünün taşıdığı anlam arasında en ufak bir ilgi yoktur. “kuş” ile “kuşkucu” arasında anlam ilgisi yoktur. Öyleyse “kuşkucu” sözcüğünün kökü “kuş” değil, “kuşku”dur. “kuşku” köküne “–cu” yapım eki getirilerek “kuşkucu” sözcüğü türetilmiştir.
NOT: Kök diye bulduğumuz sözcük ile sözcüğün bütünü arasında mutlaka bir anlam ilgisi olmalıdır.
Kökler sözcük türü bakımından ikiye ayrılır: ad kökleri, fiil kökleri.
1. Ad Kökleri
Varlıkları, kavramları, duyguları karşılayan ad soylu sözcüklerdir.
şeker, iyi, diş, çiçek, demir, yas, kin…
Ad köklerine “–mak, –mek” mastar ekini getiremeyiz.
“şeker” → şeker–mek olmaz
“çiçek” → çiçek–mek olmaz
“ağaç” → ağaç–mak olmaz
Hareket anlamı taşıyan sözcüklerdir.
sus–, sev–, üz–, kaç–, çalış–, kork–, çürü–, işit–, ört–, kok–…
Fiil köklerine “–mak, –mek” mastar ekini getirebiliriz.
“sev–” → sev–mek olur
“dök–” → dök–mek olur
“vur–” → vur–mak olur
NOT: Fiil köklerini ad kökleri gibi tek başına yazıp söyleyemeyiz. Mastar durumundaki fiil köklerinin sonuna ya kısa çizgi (–) konur ya da “–mak, –mek” mastar eki getirilir. Fiilin sonuna konan kısa çizgi (–), “mak, mek” diye okunur.
“yırt–” (okunuşu: “yırtmak”)
“çürü–” (okunuşu: “çürümek”)
Fiil köklerini tek başına yazarsak, emir kipinin 2. tekil kişisiyle çekimlemiş oluruz.
“sus” → “Sen sus.” anlamına gelir.
(Emir kipinin 2. tekil kişisiyle çekimlenmiş.)
“çık” → “Sen çık.” anlamına gelir.
(Emir kipinin 2. tekil kişisiyle çekimlenmiş.)
Yansıma Kökler
Doğadaki sesleri yansıtan ad soylu sözcüklerdir.
Yansıma sözcükler, dildeki sesleri kullanarak doğadaki sesleri taklit etmek amacıyla yapılmıştır.
NOT: Yansıma kökler, ad soylu sözcükler olduğu için “ad kökü” olarak kabul edilir.
“me” (melemek) “hav” (havlamak)
yansıma kök yansıma kök
(ad kökü)
(ad kökü)
“vız” (vızıltı) “cız” (cızırtı)
yansıma kök yansıma kök
(ad kökü) (ad kökü)
fıs (fısıltı), şır (şırıltı), çatır (çatırtı, çatırdamak), pat (patlamak), çın (çınlamak), hır (hırıltı), şangır (şangırtı), gıcır (gıcırtı, gıcırdamak), fokur (fokurdamak), tü (tükürmek)…
Sesteş Kökler
Yazılışları aynı, fakat anlamları farklı olan köklerdir.
NOT: Sesteş kökler arasında en ufak bir anlam ilgisi yoktur.
Ad Fiil
“gül” → gül: “çiçek, bitki” gül–: “gülümsemek”
“kır” → kır: “şehir dışında kalan kır–: “parçalamak”
boş ve geniş yer”
“kaz” → kaz: “suda ve karada yaşayan, kaz–: “toprağı eşmek”
uçabilen kuş türü”
“büyü” → büyü: “sihir” büyü–: “irileşmek, gelişmek”
“kan” → kan: “damarlarımızdaki kan–: “inanmak, aldanmak”
kırmızı sıvı”
“taş” → taş: “sert, katı madde” taş–: “sıvı maddelerin taşması”
“var” → var: “mevcut, bulunan” var–: “ulaşmak, erişmek”
—— —————————————————————————
sesteş kök anlam ilgisi yok
Ortak Kökler
Aralarında anlam ilgisi bulunan, hem ad hem de fiil olarak kullanılabilen köklerdir.
NOT: Ortak kökler arasında belirgin bir anlam ilgisi vardır.
Ad Fiil
“eski” → eski eski–
“boya” → boya boya–
“sıva” → sıva sıva–
“tat” → tat tat–
“ekşi” → ekşi ekşi–
“kuru” → kuru kuru–
—— —————————
ortak kök anlam ilgisi var
1. Ad Kökleri
2. Fiil Kökleri
Yansıma Kökler
Sesteş Kökler
Ortak Kökler
Kökü kum değil mi ama
Biraz daha kelime eklemelisiniz
bence bu site güzel ama beğenmeyenleri de bilemem,herkes sevecek diye de kural yok
Ne yok???
hiç güzel deil
beğendim Alah razı olsun
örnekte kumsalarda kelimesi bence kumsal -lar-da olarak ayrılmalıydı ancaksen kum-sal-lar-da yapmışsın benim fikrim yanlışta olabilir çünkü öğretmenimiz bize böyle öğreti
bir tek pencere kelimesinin kök olduğunu anladım.iyi bir site değil…
çok güzel bir site çok saolun
bence hiç güzel deil ****** bir site daha çok şey eklemeniz lazım bu arada asi ses gibi yorumlara katılıyorum . . . gibi yani benim şimdi aklım karıştı çıkıp biraz faceye girecem …………………..
cok iyi bir şey 8. sınıfım 100 aldım sınavadan ve cok eglenceli
çok saolun lan çok isinzi
çoh begendim kardaş
yes itize pencıl
bayıldım herşey var:)
🙂
🙂
🙂
🙂
köklerden ben hiçbirşey anlamadım çünkü çok zor hemde saçma ne o kök kok kuk kek
ben bir öğrenciyim bu konuyla ilgiLi dersim var ama çok açıklayıcı değil o yüzden yapamıyorum bu site güzel değilmiş bence
NOT:biraz daha bilgi eklerseniz sevinirim :)))
liked it very much as an Englishman excelent
Çok Güzel Herseyi Mi Buldum .. 🙂 : : : )))) :putnam:
çok güzel
merhaba elif
aradım buldum çok sevinliyim şimdi kime sorsan izmir de yaşadığımı bilir canım
güzel bir sayfa bu sayfayı yapanların elerine sağlık
çok kötü bir site nefret etim hiç bişey bulamadım manyaklar nasıl yaptılarsa.siz kanmayın
no go başlicam
thank you wery much 🙂
yok
çoksa olun arkadaşlar yazılı vardı
bilgiler süper
çok iyi çaloştım :chup
YhA çOk SaOl ÖdEViMdİ çOk İşİmE yArAdI…(-_-)
interneti bulanların hepsine teşekürler B) 😉 😛 :cher: 😆 :sily:
aradığım herşeyi bulabiliyorum
yoki bişey
çok s**oLun aradıkLarımı buLdum vikipediden daha iyi burası daha qüzeL biLqiLer vermeye devam eder inşaLah 🙂
çok saolun yha müthişsiniz bütün aradıklarımı buldum tabiki 1 şey dışında yapım ekleri fln var yha onlarda takıldım yha bn onları daha ayrıntılı anlatıp mesela işte adan ad yapan y. e. işte mastar ekleri gelmez şey ad yapılır fln yazsanız perfect ltfn ayrıntılı anlatın emeqe sayqı süper ama
ya bile kelimesinde bu ile oldu için aslında basit mi bileşikmi acil cevap lütfen
vala hiç beğenmedim desem yalan olur ama biraz daha iyi olabilirdi
vikipediden daha iyi bilgiler veriyo teşekürler yenimakale=)))))
🙂 çok güzel aradıklarımı buldum AMA biraz daha fazla olabirdi
😉 :kis: :kis: :kis:
okey
👿 :woho: :cher: :X teşekürler
SAĞOLUN
ardığım herşey burda cvar
aradığım her şeyi bulabiliyorum çok teşekürler harika bir site