* Türkçede sert ünsüzle biten sözcüklere ünsüzle başlayan bir ek getirilirken, ekin değişik biçimleri arasından sert ünsüzle başlayanı seçilir. Bu uyuma “ünsüz benzeşmesi” denir. Bu şekilde bir yazım doğru olur.

Dilimizdeki sert ünsüzler şunlardır: “p, ç, t, k, f, s, ş, h”  ( F ı s t ı k ç ı   Ş a h a p )

Sponsor Bağlantılar

Dilimizdeki yumuşak ünsüzler şunlardır: “b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z”

* Sert ünsüzle biten sözcüklere ünsüzle başlayan bir ek getirirken, ekin sert ünsüzle başlayan biçimini değil de yumuşak ünsüzle başlayan biçimini yazarsak yazım yanlışı yaparız. Bu aynı zamanda “ünsüz benzeşmesi” kuralına aykırı bir durumdur.

“balıkçı”        :    balık – çı              (balıkcı        Yanlış)
“değişken”     :   değiş – ken          (değişgen   Yanlış)
“sabahtan”     :   sabah – tan         (sabahdan  Yanlış)
“seçkin”         :   seç – kin             (seçgin       Yanlış)
“üretken”       :   üret – ken           (üretgen    Yanlış)
“güneşte”      :   güneş – te           (güneşde   Yanlış)

“balıkçı” sözcüğünü, yazım kuralına uygunluk yönünden inceleyelim. Sözcüğün kökü “balık”tır. “balık” sözcüğünün son harfi sert ünsüz “k”dir. “balık” sözcüğüne “-çı” yapım eki getirilmiştir. “çı” yapım ekinin ilk harfi sert ünsüz “ç”dir. Yani sözcüğün son harfi “k” ile gelen ekin ilk harfi “ç” sertlik yönünden benzeşmiştir. “balıkçı” sözcüğünün yazımı doğrudur.

“balıkçı” sözcüğünü “balıkcı” biçiminde yazmak bir yazım yanlışıdır. Çünkü burada ünsüz benzeşmesi kuralına aykırılık vardır. “balık” sözcüğü sert ünsüzle bitmiştir. Gelen ekin de kural gereği sert ünsüzle başlaması gerekir. Fakat burada kurala uyulmamıştır. “k” sert ünsüzünden sonra “c” yumuşak ünsüzü getirilmiştir. Bu bir yazım yanlışıdır. “-cı” eki, addan ad yapan bir ektir. Bu ekin açılımı şöyledir: “-cı, -ci, -cu, -cü; -çı, -çi, -çu, -çü” Bunlardan “balık” sözcüğüne uygun olanı “-çı”dır. Ekin uygun olan “çı” biçimi varken, uygun olmayan “cı” biçimini seçmek ve sözcüğü “balıkcı” biçiminde yazmak bir yazım yanlışıdır. Sözcüğün doğru yazılışı “balıkçı” biçimindedir.

* Sert ünsüzle biten sözcüklere ünsüzle başlayan ek getirirken, şayet ekin sert ünsüzle başlayan biçimi yoksa, yumuşak ünsüzle başlayan biçimini yazarız. Bu şekilde bir yazım, yanlış olmaz.

“ağaçlık”         :  ağaç – lık                  ( -lık, -lik, -luk, -lük )
“güneçli”         :  güneş – li                  ( -lı, -li, -lu, -lü )
“zayıflamak”    :  zayıf – la – mak         ( -la, -le )
“sertleşmek”   :  sert – leş – mek         ( -laş, -leş )
“kaçmış”         :  kaç – mış                  ( -mış, -miş, -muş, -müş )

* Sert ünsüzle biten eklerden sonra ünsüzle başlayan başka bir ek getirilirken, ekin değişik biçimleri arasından sert ünsüzle başlayan biçimi seçilir. Bu uyuma “ünsüz benzeşmesi” denir.

“sevmişti”      :  sev – miş – ti           ( sevmişdi      Yanlış )
“yanacaktı”    :  yan – acak – tı        ( yanacakdı    Yanlış )

* Sert ünsüzle biten eklerden sonra ünsüzle başlayan başka bir ek getirirken, şayet ekin sert ünsüzle başlayan biçimi yoksa, yumuşak ünsüzle başlayan biçimini yazarız. Bu şekilde bir yazım, yanlış olmaz.

“gezmişler”    :  gez – miş – ler        ( -lar, -ler )
“kıracaklar”    :  kı – acak – lar         ( – lar, -ler )

 

Konuyla İlgili Diğer Yazılar:

* Yazım Kuralları
* Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
* “ki”nin Yazımı
* “de”nin Yazımı
* Ay ve Gün Adlarının Yazımı
* Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı
* “mi” Soru Edatının Yazımı
* Deyimlerin Yazımı
* İkilemelerin Yazımı
* Pekiştirilmiş Sözcüklerin Yazımı
* “a,e” Ünlüleriyle Biten Fiillerin Yazımı
* İkinci Hecesinde Dar Ünlü Bulunan Sözcüklerin Yazımı
* Ünsüz Benzeşmesi Görülen Sözcüklerin Yazımı
* Birleşik Fiillerin Yazımı
* Birleşik Sözcüklerin Yazımı
* Kısaltmaların Yazımı
* Sayıların Yazımı
* Yabancı Sözcüklerin Yazımı
* “n-b” Çatışması (Göçüşme) Olan Sözcüklerin Yazımı
* Belgisiz Sözcüklerin Yazımı
* “-gil” ve “-ler” Eklerinin Yazımı
* “Dünya, Güneş, Ay” ve Öteki Gezegen Adlarının Yazımı
* “ile” Sözcüğünün Yazımı
* “iken” Sözcüğünün Yazımı
* Ekfiilin (imek: idi, imiş, ise) yazımı