Araba Nedir?
Tekerlek üzerinde giden, hayvan gücüyle, elle ya da motorla yürütülen taşıma aracına araba denir. Çağımızın motorlu araçlarının işini eskiden hayvanların çektiği arabalar görürdü. Bugün kullanılan motorlu araçlar bile, hayvanların çektiği arabaları ortadan kaldıramamıştır.
Tekerlek bulunmadan önce, insanlar yaptıkları ilkel taşıtları öküz ve mandalara çektirdiler. Tekerlek bulunmadığı için bu taşıtlar sırığa koşulur, bu sırığın ortasına yük koymak ve binmek için bir yer yapılırdı. Bunlar çok ağır gider, gıcırtılı sesler çıkarırdı. İlk tekerlek Orta Asya’da bulundu ve bu buluş büyük bir devrim yarattı. İlk tekerlekli arabaların tekerlekleri parmaklı değildi. Tek parça olup, ağaçtan yapılırdı. Bugün bu tip tekerlekler, Anadolu da kullanılan kağnılarda vardır.
Tekerleğin dünyaya yayılışından sonra, ulaştırma, taşıma işlerinde gittikçe hızlanan bir gelişme başladı. Mısırlılar, Yunanlılar, Romalılar arabalara ayrı biçimler verdiler. Savaşlar için özel arabalar yapıldı. Asurlular, Sümerler, Hititler savaş arabası kullandılar.
Zamanla arabaların biçimleri değişti, tekerlekler parmaklı olarak yapıldığı gibi dört tekerlekli arabalar görülmeye başlandı. Ağır yük taşıyan arabalar ancak Ortaçağ’da yapılabildi. XVII. yüzyıl ortalarına doğru araba kullanmak genelleşti; yaygın bir hal alması ise XVIII. yüzyıl ortalarında olabildi. O zaman uçak, tren ve otobüsler bulunmadığı için yolculuk at sırtında yapılırdı. Sonraları posta arabaları kullanılmaya başladı. Demiryolları kuruluncaya kadar yolculuk posta arabalarıyla yapıldı.
Araba Çeşitleri
XIX. yüzyılda arabalar çok gelişti ve güzelleşti. O çağlarda, hiçbir yerde bugünkü asfalt ve beton yollar yoktu. Biçimsiz, tümsek ve çukurlarla dolu yollarda yaysız arabalarla yolculuk yapmak çok yorucuydu. Yayın bulunması, arabaların birden gelişmesine yol açtı.
Arabalar genel olarak, kullanıldığı yere göre, üçe ayrılır:
1) Binek Arabaları: Eskiden, bugünün otomobil ve otobüslerinin yerinde kullanılan binek arabalarının birçok çeşitleri vardır. Bunların iki ve dört tekerlekli olanları bulunduğu gibi, tek koşumlu (tek hayvanlı) ve çok koşumlu (çok hayvanlı) olanları da yapılırdı. Binek arabalarının başlıcaları, payton (fayton), kupa ve lando’dur. Koşum hayvanı olarak at kullanılır. Bazı yerlerde, özel binek arabası çeşitlerine de rastlanırdı.
2) Süs Arabaları: Bunlar gezmek, eğlenmek için kullanılır. Genel olarak tek kişilik, iki tekerlekli ve tek koşumlu olurlar. XIX. yüzyıl ortalarında, bu süs arabalarıyla yarışlar yapılırdı. Bugün bazı batı ülkelerinde bu arabalar yine kullanılmaktadır. «Midilli» adı verilen küçük atların çektiği arabalar da süs için kullanılır.
3) Yük Arabaları: Bugün de insanların en çok işine yarayan arabalardır. Her ülkede bunların değişik çeşitleri vardır. Köylerde, kasabalarda, çeşitli yük taşıma işinde kullanılan bu arabalar tek ya da çift koşumlu, genel olarak dört tekerleklidirler. Yük arabalarından koşum hayvanı olarak at, öküz, manda, katır, eşek kullanılır.
Türkiye’de Tanzimat dönemine kadar arabalara ancak sultanlar, onların yakınları ve büyük din adamları binebiliyordu. Tanzimat’ın ilanından sonra şehirlerde arabalar çoğaldı. Zenginlerin araba satın almaları adet oldu. Ancak Meşrutiyetin ilanından önce, bir kadınla erkek, yakın akrabada olsalar, birlikte arabaya binemezlerdi.
Türkiye’de araba kullanımı araba sayısıyla doğru orantılı olarak sürekli artmaktadır.