Parazitler – Asalaklar Nedir?

Başka bir canlının içinde veya üstünde yaşayan canlılara asalak (parazit) denir. Asalaklar bitki veya hayvan olabilir. Genellikle üzerinde yaşadığı canlılara zararlı olur, çeşitli hastalıkların meydana gelmesine yol açarlar.

Sponsor Bağlantılar

Asalak Hayvanlar

İnsanlar için zararlı olan asalak hayvanları vücudun içinde ve dışında yaşayanlar olarak ikiye ayırabiliriz. Vücudun içinde yaşayanların başlıcaları tenya, oksiyür, askaris ve trişindir. Uyuz böceği denen asalak da derinin içinde yaşar. Vücudun dışında yaşayan asalaklar ise, bit, pire, tahtakurusu gibi hayvanlardır. Bu asalaklar hastalıkları insandan insana aşılamak bakımından çok zararlıdır. Bitler tifüsü, pireler vebayı taşır; fakat kendileri taşıdıkları hastalığın mikrobundan zarar görmezler.

Barsak solucanı diye bildiğimiz askaris (veya askarid) genellikle insanların ve atların bağırsaklarında yaşar. Boyları yaklaşık 15-30 cm olur. İnsanda mide ve karın ağrılarına, sindirim bozukluklarına yol açan bu asalağın yumurtaları çiğ yenen ve iyi yıkanmayan sebze ve meyvelerle insana geçer. Karın ağrısına, sindirim bozukluklarına yol açarlar. Trişin denen asalaklar insanda «trişinoz» denen hastalığa sebep olur. Trişin insana domuz etiyle geçer. Trişinoz olan hastalarda beyin ve barsak iltihapları görülür. Tenya da bağırsaklarda yaşayan bir asalaktır.

Asalakların bazıları sürekli, bazıları da geçici olarak asalaktır. Yukarıda saydıklarımız sürekli asalak hayvanlardır. Pireler, geçicidir: Beslenmek veya yumurtlamak için asalak olurlar. Bazı sinekler de yumurtalarını bırakmak için zaman zaman asalaklık eder.

Küçük olsun büyük olsun bütün canlılar bu istenmeyen misafirlerin ziyaretine konu olurlar. İnsanın kan, kas ve başka organlarına dadanan 150 çeşitten fazla asalak vardır. Köpeklerde 40 çeşit, kurbağada 20 çeşit asalak olabilir. Sürekli asalaklar, yararlandıkları canlıya mümkün olduğu kadar az zarar verirler; çünkü ancak bu şekilde uzun yaşamaları mümkün olur. Eğer bir asalak, üzerinde yaşadığı canlıya çok zarar verirse, o canlıyla birlikte kendisi de ölür.

Asalak hayvanların vücutları yaşadıkları yere tutunabilmeye uygun şekilde gelişir. Tutunma ve emme organları kuvvetlidir. Üstlerindeki kabuk onları sindirim sularının etkisinden korur. Pek çok yumurta yapmakla varlıklarını sürdürebildiklerinden yumurtlama yetenekleri çok gelişmiştir. Bazı tür tenyaların yılda 50 milyon kadar yumurta yaptığı bilinir.

Parazitlerin pek çoğu omurgasızdır. Bununla birlikte «remora» balığı ve «guguk kuşu» gibi omurgalı asalaklar da vardır. Remoralar, köpek balıklarının karnına tutunur ve onlar nereye giderse oraya giderler. Köpek balığı avını parçalayınca ondan ayrılıp artıklarını yerler. Lamprey denen asalak balık da büyük balıkların etini kemirir.

Guguk kuşu da yumurtasını başka kuşların yuvasına bırakır. Ev sahibi kuş, kendi yumurtalarıyla birlikte o yumurtanın üzerinde kuluçkaya yatar. Yumurtadan çıkan guguk kuşu, yine ev sahibi kuş tarafından beslenir, ancak daha çabuk büyüdüğü için, yuvanın asıl sahibi olan yavruları aşağı atar; gelişince de uçup gider.

Asalak Bitkiler

Asalak bitkiler de yarı asalak ve tam asalak olarak ikiye ayrılırlar. Yarı asalak bitkilerin en iyi örneği Ökseotu’dur. Elma, armut gibi ağaçlara musallat olur. Toprakla ilişkisi olmadığı için gerekli özsuyunu, üzerinde yaşadığı bitkiden alır. Yarı asalak bitkilerin, görünüşte iyi gelişmiş yaprakları vardır. Bunlardan bazıları, zayıf kalmış köklerini yararlanacakları bitkinin köklerine bağlarlar. Tam asalak bitkiler klorofilsizdir. Bütün besinlerini üzerinde yaşadıkları bitkiden alırlar. Başlıcaları canavarotu ve küsküt’tür.