TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
11. sınıf Türk Edebiyatının ilk konusu olan Tanzimat Dönemini,özet bir şekilde ele alalım.İşlenen konuların özetini çıkarmak, maddeler haline yazmak,çalışırken daima kolaylık sağlar. Nasıl başlamış, ne gibi yenilikler yapılmış ve nasıl sonlanmış sorularına sırasıyla cevap verelim.
BAŞLANGICI (1860-1876)
1) 1860’ta Şinasi ve Agah Efendi’nin ‘Tercüman-ı Ahval Gazetesi’ ni çıkarmasıyla başlamıştır.
2) Süregelen yeniliklerle resmi olarak Mustafa Reşit Paşa tarafından 3 Kasım 1839’da Gülhane Hattı Hümayun’da ilan edilmiştir.
3) ’Gerileme dönemine gelen III. Selim devrinde yapılan yenilikler başlamasının asıl nedenidir.’
TANZİMAT FERMANI:
3 Kasım 1839’da Gülhane Hattı Hümayun’da Mustafa Reşit Paşa ilan etmiştir.
YENİLİKLER-DEĞİŞİKLİKLER:
Bu dönemde Tanzimat Fermanı ile birlikte birçok yenilik yapılmıştır. Bunları a. Edebi b. Sosyal Siyasi c. Askeri ç. Ekonomi d. Eğitim olarak sınıflandırarak anlama kat sayımızı yükseltelim.
A. Edebi Açıdan:
1) Makale, Tiyatro, Eleştiri, Roman, Fıkra, Röportaj gibi yeni edebi türler ortaya çıkmıştır.
2) Edebi eserlerde ‘Sanat, sanat içindir.’ düşüncesi yerine ‘Sanat, toplum içindir.’ Düşüncesini ele alarak bu düşünce üzerinden eserler verilmiştir.
3) Eserlerde Romantizmin etkileri görünmüştür.
4) Gazetecilik ön plana çıkmıştır ve önem verilmiştir.
5) Eserler vatan, hak, hukuk, adalet, özgürlük, millet gibi konuları ele aldığından toplumun aynası özelliğini taşımıştır.
6) Bu dönem edebiyatçılarının ortak özelliği eğitimli ve toplumun üst kısımlarından olmasıdır.
7) Dönemin en önemli edebi gelişimi tartışmasız gazetelerdir.
TANZİMAT DÖNEMİNİN ETKİLİ GAZETELERİ VE ÖZELLİKLERİ:
1) Takvim-i Vakayi (1831): II. Mahmut’un fermanıyla çıkarılan ilk ‘’resmi’’ gazetedir.
2) Cerideyi Havadis (1840): Tanzimat döneminin ilk gazetesidir. William Churchill adlı İngiliz tüccar tarafından yayınlanmıştır. Osmanlı halkının dünya haberlerine yabancı kalmaması amaçlanmıştır.
3) Tercümanı Ahval (1860): Şinasi ile Agah Efendi tarafından çıkarılmıştır. İlk özel gazetedir. Gazetecilik ve edebiyat yönünde tam bir dönüm noktasıdır.
4) Tasviri Efkar: Şinasi’nin tek başına çıkardığı gazetedir. İlk edebi tartışmalar bu gazetede başlamıştır.
B. Sosyal-Siyasi Açıdan:
1) Divan kaldırılmıştır.
2) Mahkemeler halka açık tamamen adaletli hale gelmiştir.
3) Müslüman ve Gayrimüslim ayrımı yapılmaksızın halkın can, mal ve namus güvenliği sağlanmıştır.
4) Başta padişah olmak üzere fermanın yükümlerine herkes uymuştur.
C. Askeri Açıdan:
1) Zorunlu askerlik başlatılmıştır.
2) Askerlik önceden bir ömür iken bu süre 4 yıla indirgenmiştir.
3) Bahriye Nezareti kurulmuştur.
4) Donanmalar güçlendirilmeye çalışılmıştır.
Ç. Ekonomik Açıdan:
1) Herkesi mal mülk edinebilmesi sağlanmıştır.
2) Sahip olunan malların kişinin kendi evladına miras bırakma özgürlüğü tanınmıştır.
3) Vergiler herkesin yüküne göre alınmaya başlanmıştır.
4) İlk dış borç verilmiştir.
D. Eğitim Açısından:
1) Tıbbiye ve Harbiye açılmıştır.
2) İlk kez yurtdışına öğrenci yollanmıştır.
3) Pozitif bilimler ele alınmıştır.
4) Eğitim sisteminde batı örnek alınmıştır.
5) Memur yetiştirmek,öğretmen yetiştirmek için açılan okulların dışında kız öğrenciler için açılan okul sayısı dikkat çekici hale gelmiştir.
SONUÇLARI:
1) Tanzimat Fermanı, halk iradesiyle değil, padişahın tek taraflı iradesiyle ortaya çıkmıştı. Bu nedenle halk tarafından tam olarak anlaşılamadı. Ancak bu dönemde ilk Osmanlı aydın kadrosu yetişti.
2) Toplumda batılılaşma sağlandı.