Teşbih (Benzetme) Sanatının Örneklerle Açıklanması

TEŞBİH (BENZETME) SANATININ ÖRNEKLERLE AÇIKLANMASIKader KORKMAZ1 Sözü daha etkili duruma getirmek için aralarında ilgi bulunan iki unsurdan güçsüz olanı güçlü olana benzetmektir. İnsan aklı söz sanatları yapmaya belki de benzetmeyle başlamıştır.2 Klasik edebiyatımızda yüzyıllarca kalıplaşmış bir şekilde sevgilinin yanağı güle, saçı sünbüle, beni fülfüle teşbîh edilmiş, birçok orijinal hayal ve nükte ortaya konulmuştur. Osmanlı’da tezkire yazarlarının şiir ve şair değerlendirmelerinde kullandıkları hayal, nükte, hüner gibi kriterler çoğu kez teşbîhi de içine almıştır.3 1-) Benzetmede Dört Unsur Bulunur1-1-)Benzeyen (Müşebbeh): Birbirine benzetilen nesne ya da kavramlardan nitelikçe daha güçsüz, zayıf olan.1-2-)Benzetilen (Müşebbehün-bin): Kendisine benzetilen, birbirine benzetilen nesne ya da kavramlardan nitelikçe daha güçlü, daha üstün olan.1-3-)Benzetme Yönü (Vech-i şebeh): Birbirlerine benzetilen nesne ve kavramlar arasındaki ortak nitelik.1-4-)Benzetme Edatı (Edat-ı teşbih): Nesne ve kavramlar arasında benzetme ilgisi kuran ilgeç ya da ilgeç işlevi gören sözcük.(Gibi, kadar, sanki, misal, tıpkı, benzer, andırır, âdeta …) Örneğin “Yol yılan gibi kıvrılıyor” dendiğinde, “yol” benzeyen, “yılan” kendisine benzetilen, “kıvrılıyor” benzetme yönü, “gibi” ise benzetme edatıdır.4 Örneğin “Kız tavşan gibi koşuyor” dendiğinde, “kız” benzeyen, “tavşan” kendisine benzetilen, “koşuyor” benzetme yönü”, “gibi” ise benzetme edatıdır. Örneğin: La’l-i lebi şu’le-i şeker-nûşGül-ruhları nev-bahâr-ı gül-pûşŞeyh Galip “Dudağının kırmızılığı, şeker içen alev, gül gibi kırmızı olan yanakları ise güller giyinmiş ilkbahardır.”5 2-) Teşbih Türleri Teşbihi oluşturan öğelerden (benzeyen, benzetilen, benzetme yönü, benzetme edatı) bir ya da birkaçının kullanılıp kullanılmamasına göre beşe ayrılır: 2-1-) Ayrıntılı Benzetme Dört öğenin de bulunduğu teşbih Aktı gönlüm...

Devamını Oku