Rus emperyalizminin hemen hemen ilk kurbanlarından olan Kuzey Kafkasyanın, Avar kökenli politik ve dini önderi İmam Şamil, Kafkasya’nın Gimri köyünde 1797 senesinde dünyaya gelmiştir. Rus karşıtı direnişin ve Dağıstan savaşının lideri, Çeçenya’nın 3. İmamı olan büyük lider; Şeyh Şamil olarak da bilinir. Babası bölgenin yerlilerinden Avarlara mensup Dengau Muhammed, annesi Aşiltalı Bahu Mesedo’dur.
25 yıla yakın sürdürdüğü mücadele ve manevi dünyasında ki İslam ve tasavvuf çizgisi, bölgede hala onu takip edenler tarafından benimsenmekte ve aynı heyecanla sürdürülmektedir. Şamil, Hamzat’tan sonra Kafkasya özgürlük mücadelesinin lideri olmuş ve Nakşibendi şeyhlerinden, Seyyid Cemaleddin Kumuki’nin halifeliğini yapmıştır. Bölge de Rus yayılmacılığına karşı, hem İslam’ın hem de çilesi hala devam eden Çeçenlerin manevi ve askeri liderliğini yapmıştır. Manevi dünyasının oluşmasında ve tasavvufla tanışmasında hocası Cemaleddin Efendi’nin katkısı çok mühimdir. Dini bilgisi ve yaygın olarak şeyh ismiyle anılmasına rağmen Şamil şeyh değildi; siyasi lider konumunda ve o otoriteyi temsil eden ‘’imamet’’ makamında bulunuyordu.
Ruslara karşı askeri deha boyutunda gösterdiği, savunma ve gerilla tipi mücadelesiyle efsaneleşen İmam Şamil, 1859 da silah bırakıncaya kadar, Ruslara kan kusturan ve başına ödül konulan bir lider olmuştur. Ahulgoh ve Surbay savaşlarıyla ünlenen Kafkas kartalı, Ahulgoh’ta bir avuç askeriyle Ruslara 3 bine yakın kayıp verdirterek Kafkasya’nın beklenen umudu olduğunu göstermiştir. Mücadeleden asla geri dönmeyen ve ümitsizliğe ve teslimiyete kapılan kim olursa olsun şiddetle karşı çıkan bir yapıda olmuştur. Teslim olma ve anlaşma yapma tekliflerine kırbaç cezası veren komutan, halkın annesine giderek anlaşma yapması için ricada bulunmaları üzerine, aynı cezayı annesine de vermiş, ancak cezayı çekemeyecek derece yaşlı olduğu için, cezayı oğluna verdirterek kırbaç cezasını kendisi çekmiştir.
1859 Gunip kuşatmasıyla silah bırakmış ve yaklaşık 10 yıl esaret ve sürgün hayatı başlamıştır. Rus ordusunda dahi kahramanlığı ve yiğitliğiyle hayranlık toplayan İmam Şamil tutsak olarak bulunduğu bölgede dahi, Rus Çarı tarafından ziyaret edilmiş, hatta çokça anlatılan bir hikaye odur ki; Çar’ın bir yemekli ziyaretin de, yiğit liderin iştahlı bir şekilde yemek yemesi üzerine, ’’bu adam bizi de yer korkarım’’ diyen Çar’a, ‘’Biz Müslümanlar domuz eti yemeğiz ‘’ diyerek karşılık verdiği, sıkça aktarılan bir diyalogdur.
Arap edebiyatına hakim olan Şamil, sadece askeri alanda destanlaşan bir isim değil; karşılaştırmalı ilimlerde donanımlı, adli ve idari teşkilatların Kafkasya’da oluşturularak devletleştirilmesinde etkili bir isim olmuştur.
Kaluga’da ki 10 yıllık sürgün hayatı sonunda, Ruslar tarafından oğlu Muhammed’in rehin tutulması şartıyla Hac yapmasına izin verilmiştir. 1870 de İstanbul’a gelen ve devrin padişahı Abdülaziz tarafından özel olarak karşılanan İmam Şamil, buradan Mekke’ye gitmiş ve 1871 de Hac için bulunduğu Mekke’de vefat etmiştir. Cenaze namazı Rufai tarikatının lideri Seyyid Rufai tarafından kılınmış ve türbesi Medine’de Cennet-ül Baki mezarlığına defnedilmiştir.
Kafkasya ve Çeçenistan’a girerek güney denizlerine ve petrol havzalarına ulaşmanın ön adımını gerçekleştirmek isteyen Rus yayılmacılığına, ilk ve en sert tokadı vuran Şeyh Şamil’dir. Bir avuç mücahidiyle koca Çar Rusya’sına kök söktüren Kafkas kartalının iman ve inanmışlığı umarım tüm İslam coğrafyasına rehber olur. Rabbim Şamil yürekli yiğitleri eksik etmesin. Kabri nur mekanı cennet olsun…
Murat ÇITAK
Tarihçi-Yazar
