30 Nisandan önce sigortalı olmak bize ne kazandırır?
5510 sayılı SS ve GSS Kanunu’nun yürürlüğe gireceği 30 Nisan 2008 tarihinden önce (yani en son 29 Nisan günü işe girenlerin) sosyal güvenlik sistemine dahil olmalarının 4 çeşit avantajı vardır. Bunlar şöyle: Şu an işe giren kadınlar 58 ve erkekler 60 yaşında emekli olacak. Reformdan sonra işe girerlerse 65 yaşında emekli olma riskiyle karşılaşacaklar. Reformdan önce sosyal güvenlik sistemi kapsamına girenlerin emekli aylıkları 10 puan daha yüksek olacak. Yeni yasadan önce sisteme girenler, emekli olduktan sonra Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeyerek hem emekli aylıklarını alıp hem de çalışabilecek, ama yeni yasadan sonra sisteme girenlerin 65 yaşında emekli olduktan sonra SGDP ödeyerek çalışma hakları olmayacak. SSK’lılar için şu an 7.000 olan prim ödeme günü reform sonrası 7.200’e çıkacak.
Ancak, unutulmaması gereken nokta, bir işyerinde çalışmayan-üretmeyen birisinin sigortalı olma hakkı yoktur. Yani çalışmayan birisini çalışıyor gibi göstermek doğru değildir. Çocuklarınız gerçekten en azından bir ya da birkaç saat bu işyerlerinde çalışmışsa veya görüntülerinden, konuşmalarından yararlanılarak film, fotoğrafları çekilmişse sigortalı olabilir.
18 yaşını doldurma meselesi
1.4.1981 gününden sonra 18 yaşını tamamlamadan işe girenlerin sigortalılık başlangıç tarihleri 18 yaşı ikmal ettikleri tarihten başlar ama, bunun emeklilikle alakası yoktur. Şöyle ki, bir kişi kaç yaşında olursa olsun (ister 1 yaşında ister 90 yaşında) bir iş yapıyor ve karşılığında para alıyorsa sigortalı olmak zorundadır. 18 yaşından küçükler sigortalı olmaz diye bir şey yok. Sigortalı yapılan kişi 18 yaşından küçük ise adına prim ödeme gün sayıları geçerlidir ve işlemeye başlar ama, sigortalılık süresi 18 yaşından başlar bunun emeklilikle alakası yoktur dedik. Zira 8.9.1999 gününden sonra işe girenler için emeklilikte 2 şart var: Birincisi kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaşını tamamlamak. İkincisi ise SSK’lı işçiyse 7 bin günü, memur veya esnaf ise 9 bin günü tamamlamaktır. Görüldüğü gibi normal emeklilik şartları arasında sigortalılık süresi diye bir şey yok. Bu nedenle de 18 yaşından küçük de olsa 29 Nisan günü ve öncesinde sosyal güvenlik sistemine girmenin epey yararı var.
Öte yandan sigortalılık süresinin işe yaradığı iki yer var. Bunlar ölüm (dul-yetim) aylıkları ile malullük aylığı konusu. Mesela, 5 yaşında işe giren ve 15 yaşına kadar 10 yıl aralıksız çalışıp 3 bin 600 gün prim ödeyen birisi hastalanır veya yolda işiyle alakasız bir şekilde trafik kazası geçirip vefat ederse geride kalanlarına dul-yetim aylığı bağlanmaz. Çünkü, ölüm aylığı için 506 sayılı kanuna göre 5 yıllık sigortalılık süresi ve 900 gün şartı vardır. Yeni gelen 5510 sayılı kanun ile getirilen düzenlemeye göre de malullük aylığı için 10 yıllık sigortalılık süresi ve 1.800 gün şartı bulunuyor. Örneğimizdeki çocuğun aslında hem 900’den hem de 1.800 günden fazlası yani 3.600 günü var ama, daha 18 yaşını tamamlamadığı ve sigortalılık süresi başlamamış durumda olduğu için hiç sigortalılık süresi yoktur.
Çocuklar, hangi şartlarda sigortalı çalışabilir?
Çeşitli kanunlara göre, çocukların çalışabilme yaşları farklıdır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 71’inci maddesi gereğince, işyerlerinde 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasak. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilir. İş Kanunu’na tabi bir işyerinde 14 yaşından küçük çocuk çalıştırılırsa bu çocuk yine SSK’lı olur ama, işverene çocuk işçi çalıştırdığı için ceza uygulanma ihtimali vardır.
Mahallemizde, köyümüzde, sokağımızda her gün karşılaştığımız bakkal-manav-market-kasap-berber-kuaför gibi dükkânlarda ise İş Kanunu’nun 4’üncü maddesine göre; çalışanlar için yaş sınırlaması geçerli değil. Esnafın yanında meslek öğrenmek için işe giren çocuğun ailesi ile esnaf arasında Borçlar Kanunu gereğince çıraklık sözleşmesi yapılmalıdır. Bu sözleşme gereğince de çırak kaç yaşında olursa olsun SSK’ya normal sigortalı olarak bildirilmelidir. Bu SSK sigortalılığı da emeklilik için başlangıç sayılır. Bu sözleşmede, tarafların adı ve adresleri ile çocuğun esnafın yanında günün hangi saatlerinde çıraklık yapacağını, ne kadar ücret ödeneceğini ifade eden ibarelerin bulunması yeterlidir.
Çocukların reklam filmlerinde, dizilerde, dergilerde, reklam panolarında görüntülerinin kullanılmasıyla ilgili husus ise Borçlar Kanunu’nun 353. maddesiyle düzenleniyor. Buna göre, bu tip işlerde çalışan kişiler için sigortalılıkta belli bir alt yaş şartı yok. Bu nedenle güzel sanatlar konularında faaliyet gösteren, mesela reklam filminde rol alan, katalog çekimlerinde görev verilen ve hizmet akdi yapılan çocuklarımız kaç yaşında olursa olsun sigortalı yapılmak zorundadır. SSK sigortalısı olabilmek için bir işte çalışma zorunluluğu bulunmakla birlikte 18 yaşını tamamlamış bayanların herhangi bir iş yapmalarına gerek kalmadan sosyal güvenlik kapsamına girme hakları bulunuyor. 1479 sayılı kanunun 79’uncu maddesine göre; ev kadınları talepleri halinde isteğe bağlı sigortalı olabilir. Görüldüğü üzere ev kadını olup da 18 yaşını tamamlamış kim varsa Bağ-Kur’a isteğe bağlı sigortalı olmak için yeni yasa çıkmadan evvel müracaat ederse yeni yasanın getirdiği olumsuzluklardan kurtulabilir.
