Tek başına hiçbir anlam taşımayan ve kullanılamayan, fakat kök ya da gövde durumundaki sözcüklere gelerek onlardan yeni sözcükler türeten veya eklendiği sözcüğe birtakım anlam ilgileri yükleyen anlamsız parçalara “ek” denir.

Sponsor Bağlantılar

Türkçe yapısına göre sondan eklemeli bir dildir. Türkçedeki bütün ekler, kökten sonra gelir.

yorgunluk    ( yorgunluk )
                     K      ek     ek

Ekler “yapım ekleri” ve “çekim ekleri” olmak üzere iki çeşittir.

Yapım ekleri, yeni sözcükler türetmeye yarar.
Çekim ekleri, sözcüğün varolan anlamına “durum, aitlik, zaman, dilek, kişi” gibi yeni anlam ilgileri yükler.

bak–   →    bakım  (bakım)     →      bakımlı   (bakım)
                             K      y.e.                              K     y.e.  y.e.

Yukarıda kök durumunda olan “bak–” fiiline “–ım” yapım eki getirilerek yeni bir anlam taşıyan “bakım” sözcüğü türetilmiştir. Gövde durumundaki “bakım” adına “–” yapım eki getirilerek yeni bir anlam taşıyan “bakımlı” sözcüğü türetilmiştir. Görüldüğü gibi yapım eklerinin görevi, sözcüklere gelerek onlardan yeni sözcükler türetmektir.

git–   →        gittik    →       git –  ti  –  k
                                         K    ç.e.   ç.e.

Yukarıda kök durumundaki “git–” fiiline görülen geçmiş zaman eki ile 1. tekil kişi eki getirilmiştir. Sözcüğün anlamı, yine “gitmek”tir, sözcüğün anlamında hiçbir değişme olmamıştır. Sadece “git–” fiilinin var olan anlamına “zaman” ve “kişi” anlamları yüklenmiştir. Fiilin ne zaman ve kim tarafından yapıldığı belirtilmiştir. Yeni bir sözcük türetme söz konusu değildir.

söz  →        sözlerinizi   →       söz  –  ler  –  i  –  niz  –  i
                                                K       ç.e.           ç.e.    ç.e.

Yukarıda kök durumundaki “söz” adına “–ler” çokluk eki, 2. çoğul kişi iyelik eki ve belirtme durum eki getirilmiştir. Sözcüğün anlamında herhangi bir değişme olmamıştır. Sadece “söz” adının varolan anlamına “çokluk”, “aitlik” ve “belirginlik” anlamları yüklenmiştir. Yeni bir sözcük türetme söz konusu değildir.

NOT: Bir sözcükte hem yapım hem de çekim eki bulunabilir.

uçaklar   →        –  ak  –  lar
                       K      y.e.    ç.e.

NOT: Bir sözcükte birden fazla yapım eki bulunabilir.

çizgili   →     çiz –  gi  –  li
                    K      y.e.   y.e.

NOT: Bir sözcükte birden fazla çekim eki bulunabilir.

çirkinlerde  →   çirkin  –  ler  –  de
                         K         ç.e.     ç.e.

NOT: Kimi sözcükler ek alırken, sözcükte ünlü veya ünsüz düşmesi görülebilir.

sarar–        →         sarı  –  ar –        (ünlü düşmesi)

devrik        →          devir  –  ik          (ünlü düşmesi)

oğlu           →         oğul  –  u           (ünlü düşmesi)

kokla–        →         koku  –  la –       (ünlü düşmesi)

ufacık         →         ufak  –  cık         (ünsüz düşmesi)

çabucak      →        çabuk  –  cak      (ünsüz düşmesi)

Sözcükte Yapı

Ekler

I.  Yapım Ekleri

1. Addan Ad Yapan Ekler
2. Addan Fiil Yapan Ekler
3. Fiilden Fiil Yapan Ekler
4. Fiilden Ad Yapan Ekler />
II.  Çekim Ekleri

a) Ad Çekim Ekleri
1. İyelik Ekleri
2. Durum Ekleri
3. Çokluk Eki (-lar, -ler)

b) Fiil Çekim Ekleri
1. Kip Ekleri
2. Kişi Ekleri