Türkçede sözcüklere ekler getirilirken, bazen sözcük ile ek arasına yardımcı (kaynaştırıcı) sesler girer. Bu olaya “kaynaştırma” denir.

NOT: “Kaynaştırma” olayının olduğu yerde aynı zamanda “ünsüz türemesi” de vardır. Çünkü sözcük ile ekte bulunmayan bir ses (kaynaştırma ünsüzleri) ortaya çıkmıştır.

Sponsor Bağlantılar

Kaynaştırma olayı değişik biçimlerde görülür:

a)  Kaynaştırma Ünsüzleri

Türkçenin ses özelliklerine göre, iki ünlü yan yana gelemez. Ünlüyle biten bir sözcüğe ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde, sözcük ile ek arasına “y, ş, s, n” ünsüzlerinden biri getirilerek kaynaştırma yapılır.

Kaynaştırma ünsüzleri:  y, ş, s, n     ( y a ş a s ı n )

Sözcük     Ek
bahçe    –   e       →    bahçeye
sofra     –   ı        →    sofrayı
çınla     –   acak  →    çınlayacak
yürü      –   erek  →    yürüyerek
anla       –   an    →    anlayan
                                     kaynaştırma  (*ünsüz türemesi)

iki         –   er      →    ikişer
altı        –   ar      →    altışar
                                    kaynaştırma  (*ünsüz türemesi)

çanta     –   ı       →    çantası
beste     –   i       →    bestesi
                                       kaynaştırma  (*ünsüz türemesi)

pasta     –   ın     →    pastanın
Gözde   –   in      →    Gözde’nin
                                         kaynaştırma  (*ünsüz türemesi)

b)  Koruyucu Ünsüz

“ile” sözcüğü ve ekfiilin “idi, imiş, ise” çekimleri, ünlüyle biten sözcüklere getirildiğinde araya “y” ünsüzü girer, bunların başındaki “i” ünlüsü düşer. Eklenen kısım büyük ünlü uyumuna uyar. Bir anlamda kaynaştırma göreviyle kullanılan “y” ünsüzüne “koruyucu ünsüz” denir.

araba      ile    →   arabayla

yaşlı       idi    →   yaşlıydı
                                   
araba      ile    →   arabayla

sinirli     imiş   →   sinirliymiş

pahalı     ise    →   pahalıysa
                                  koruyucu ünsüz
                                  (*ünsüz türemesi / *ünlü düşmesi)

c)  Zamir n’si  (Adıl n’si)

Ünlüyle biten bazı zamirlerden (bu, şu, o…) sonra ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde araya “n” ünsüzü girer. Zamir ile ek arasında kaynaştırma görevi yapan “n” ünsüzüne, “zamir n’si” (adıl n’si) denir.

bu     dan  →   bundan

şu     da    →   şunda
                         zamir n’si  (*ünsüz türemesi)

Ses Olayları

Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi)
Ünsüz Düşmesi
Ünlü Türemesi
Ünsüz Türemesi
Kaynaştırma
a. Kaynaştırma Ünsüzleri
b. Koruyucu Ünsüz
c. Zamir n’si  (Adıl n’si)
Ünsüz Yumuşaması
Ünsüz Benzeşmesi
“n – b” Çatışması
Ünlü Daralması
Göcüşme
Ulama