Basit Sözcükler

Yapım eki almamış, kök durumundaki sözcüklere “basit sözcük” denir.

Sponsor Bağlantılar

Kök durumundaki sözcüklere çekim eki geldiğinde, sözcüğün yapısında bir değişme olmaz.
diş                 dişler    (diş – ler)               dişlerim    (diş – ler – im)
basit              basit       K    ç.e.                 basit        K    ç.e.  ç.e.

kork–             korkmuşlar    (kork – muş – lar)
basit                   basit           K      ç.e.    ç.e.

Türemiş Sözcükler

Yapım eki getirilerek türetilen yeni anlamlı sözcüklere “türemiş sözcük” denir.
Türemiş sözcükte en az bir tane yapım eki bulunur.
Türemiş sözcüklere “gövde” de denir.

NOT: Türemiş sözcüklerde, sözcüğün kökü ile gövdesi arasında mutlaka bir anlam ilgisi olmalıdır.

kök  +  yapım eki            Kök  +  yapım eki  +  yapım eki …
türemiş sözcük                         türemiş sözcük
     (gövde)                                    (gövde)

şarkıcı          (şarkı–cı)
soygun         (soy–gun)
örtülü            (ört–ü–lü)
görüştür–      (gör–üş–tür–)
sızla–           (sızı–la–)
sessizlik       (ses–siz–lik)
kırılgan          (kır–ıl–gan)
Türkçe          (Türk–çe)
kulaklık         (kul–ak–lık)
susa–           (su–sa–)
şakalaş–       (şaka–laş–)
çınlat–          (çın–la–t–)

Birleşik Sözcükler

Yeni bir kavramı karşılamak üzere, birden fazla sözcüğün bir araya gelip kaynaşmasıyla oluşan sözcüklere “birleşik sözcük” denir.

* Tür kayması yoluyla oluşan birleşik sözcükler
biçerdöver, uyurgezer (insanlar)

* Ses değişimi yoluyla oluşan birleşik sözcükler
cumartesi  (cuma ertesi), kahvaltı  (kahve altı), sütlaç  (sütlü aş), niçin (ne için), nasıl (ne asıl)

* Anlam kayması yoluyla oluşan birleşik sözcükler

Birinci sözcük anlamını kaybeder.
sivrisinek, köpekbalığı, ateşböceği, Eskişehir

İkinci sözcük anlamını kaybeder.
Kafatası, gökkuşağı, gözbebeği, gökyüzü

Her iki sözcük anlamını kaybeder.
hanımeli (çiçek), keçiboynuzu (bitki), aslanağzı (çiçek), suçiçeği (hastalık), akbaba (kuş)

Birleşik sözcükler belirtisiz ad tamlaması biçiminde olabilir.
gökkuşağı, hanımeli, aslanağzı, atasözü

Birleşik sözcükler sıfat tamlaması biçiminde olabilir.
Eskişehir, Uludağ, Akdeniz, sivrisinek, kırkayak, boşboğaz, açıkgöz, pisboğaz

Birleşik sözcükler ad + fiil biçiminde olabilir.
bilgisayar, uçaksavar, vatansever, imambayıldı, gecekondu, ağaçkakan, ateşkes, mirasyedi, gökdelen

Birleşik sözcükler fiil + ad biçiminde olabilir.
yanardağ, atardamar, akarsu

Birleşik sözcükler fiil + fiil biçiminde olabilir.
tutkal, çekyat, kapkaç, biçerdöver, uyurgezer

Birleşik sözcükler yansıma sözcüklerden oluşabilir.
gırgır, civciv, cızbız, hırgür, dırdır

Sözcükte Yapı

Yapısına Göre Sözcükler

1. Basit Sözcükler
2. Türemiş Sözcükler
3. Birleşik Sözcükler