Özneleri bilinmeyen fiillere “edilgen fiil” denir. Bir cümlede işin kim tarafından yapıldığı bilinmiyorsa, fiil edilgen çatılıdır.

Kök ya da gövde durumundaki fiillere “-il, -in” ekleri getirilerek edilgen fiiller yapılır.
NOT: Edilgen fiillerin yüklem olduğu cümlelerde işin kim tarafından yapıldığı belli değildir. Bu tip cümlelerde gerçek özne yoktur, sözde özne vardır.

Sponsor Bağlantılar

NOT: Etken fiillerin yüklem olduğu cümlelerdeki nesne, edilgen fiillerin yüklem olduğu cümlelerde sözde özne görevini üstlenir.

Boyacılar   kapının  camını   kırmışlar.  (etken)
Özne              Nesne           Yüklem

Kapının  camı   kırılmış.  (edilgen)
Sözde Özne     Yüklem

Yukarıdaki örneklerden birincisinde, yapılan iş “kırmak”tır. Kırma işinin kimler tarafından yapıldığı bellidir. Bu nedenle “kırmak” fiili, öznesine göre etken çatılıdır.

 
İkinci cümleye bakacak olursak, ortada bir kırma işi var, ancak işin kim tarafından yapıldığı bilinmiyor. Yükleme “Kırma işini yapan kim?” diye sorduğumuzda, yanıt alamıyoruz. Bu nedenle “kırılmak” fiili, öznesine göre edilgen çatılıdır. İkinci cümledeki fiile biçim ve görünüm olarak da bakacak olursak, “kır-” fiiline “-ıl” ekinin getirilmiş olduğunu görüyoruz. Birinci cümlede nesne durumundaki ögenin, ikinci cümlede sözde özne görevini üstlendiğini görüyoruz.

Belediye işçileri  yol kenarlarındaki ağaçları  her gün  suluyorlar.  (etken)
Özne                                Nesne                              Yüklem

Yol kenarlarındaki ağaçlar  her gün  sulanıyor.  (edilgen)
Sözde Özne                                   Yüklem

Eli silahlı iki hırsızkuyumcuyu  güpegündüz  soydu.  (etken)
Özne                          Nesne                        Yüklem

Kuyumcu  güpegündüz  soyuldu.  (edilgen)
Sözde Özne                 Yüklem

 
 
Minik öğrenciler  törende  çok güzel şiirler  okudular.  (etken)
Özne                                      Nesne        Yüklem

Törende  çok güzel şiirler   okundu.  (edilgen)
                Sözde Özne     Yüklem

Öğretmenimiz  sınav sonuçlarını  panoya  asmış.  (etken)
Özne                     Nesne                      Yüklem

Sınav sonuçları  panoya  asılmış.  (edilgen)
Sözde Özne                  Yüklem

NOT: Yüklemi etken-geçişsiz fiil olan cümlelerde sözde özne de bulunmaz.

Babam  yemekten sonra hep salonda  oturur.  (etken-geçişsiz)
Özne                                                Yüklem

Oturma işini yapan kim? → Babam  (etken)
Ne, neyi, kimi oturur? → Yanıt yok  (geçişsiz)

Yemekten sonra hep salonda oturulur.  (edilgen-geçişsiz)
                                            Yüklem

Oturma işini yapan kim? → Belli değil  (edilgen)
Ne, neyi, kimi oturulur? → Yanıt yok  (geçişsiz)

Seyirciler  bu fıkraya uzun süre  güldüler. (etken-geçişsiz)
Özne                                       Yüklem

Gülme işini yapan kim? → Seyirciler  (etken)
Ne, neyi, kimi güldüler? → Yanıt yok  (geçişsiz)

Bu fıkraya uzun süre gülün.  (edilgen-geçişsiz)
                               Yüklem

Gülme işini yapan kim? → Bilinmiyor  (edilgen)
Ne, neyi, kimi güldüler? → Yanıt yok  (geçişsiz)

Fiilde Çatı

a) Öznesine Göre Fiil Çatıları

1. Etken Fiiller
2. Edilgen Fiiller
3. Dönüşlü Fiiller
4. İşteş Fiiller
    a) Karşılıklı Yapma Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller
    b) Birlikte Yapma Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller
    c) Nitelikte Eşitlik Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller

b) Nesnesine Göre Fiil Çatıları

1.  Geçişli Fiiller
2.  Geçişsiz Fiiller
3.  Oldurgan Fiiller
4.  Ettirgen Fiiller