Öznenin hem işi yapan hem de işten etkilenen durumunda olduğu cümlelerdeki fiillere “dönüşlü fiil” denir.
Kök ya da gövde durumundaki fiillere “-il, -in” ekleri getirilerek dönüşlü fiiller yapılır.

Sponsor Bağlantılar

NOT: Yüklemi dönüşlü fiil olan cümlelerde, özne hem işi yapan hem de yapılan işten etkilenen durumundadır.

NOT: Yüklemi dönüşlü fiil olan cümlelerde, özne ve nesne aynı varlık olduğu için ayrıca nesne aranmaz.

Futbolcular, maçtan sonra soğuk suyla yıkandılar.  (dönüşlü)
Özne                                                   Yüklem
(işi yapan – işten etkilenen)

Yukarıdaki örnekte yapılan iş, “yıkanmak”tır. Yıkanma işini yapanlar, “futbolcular”dır. Yapılan bu yıkama işinden etkilenen, yine “futbolcular”dır. Futbolcuların terli vücutları, yıkanma işinden sonra temizlenmiş olur. Bu cümlede özne, hem işi yapan hem de işten etkilenen durumundadır. Bu nedenle “yıkanmak” fiili, öznesine göre dönüşlü çatılı bir fiildir.

Annem, karnemdeki kırıklar nedeniyle çok üzüldü.  (dönüşlü)
Özne                                                      Yüklem
(işi yapan – işten etkilenen)

Kahvedekiler dünden beri uyuz gibi kaşınıyorlar.  (dönüşlü)
Özne                                              Yüklem
(işi yapan – işten etkilenen)

Gökhan, aynanın karşısında saatlerce tarandı.  (dönüşlü)
Özne                                                Yüklem
(işi yapan – işten etkilenen)

NOT: Dönüşlü fiil ile edilgen fiillerin türetilmesinde kullanılan ekler (-il, -in) aynı olduğu için biraz dikkatli olmamız gerekir.

Dönüşlü fiil ile edilgen fiili birbirine karıştırmamak için şuna dikkat ederiz:
Edilgen fiillerin yüklem olduğu cümlelerde işin kim tarafından yapıldığı bilinmez, fakat dönüşlü fiillerin yüklem olduğu cümlelerde işin kim tarafından yapıldığı bilinir.

Kadınlar düğün vaktine kadar süslendiler.  (dönüşlü)
Özne                                    Yüklem

Süslenme işini yapan kim? → Kadınlar

Mağazaların vitrinleri yılbaşı nedeniyle süslenmiş.  (edilgen)
Sözde Özne                                        Yüklem

Süsleme işini yapan kim? → Bilinmiyor

Fiilde Çatı

a) Öznesine Göre Fiil Çatıları

1. Etken Fiiller
2. Edilgen Fiiller
3. Dönüşlü Fiiller
4. İşteş Fiiller
a) Karşılıklı Yapma Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller
b) Birlikte Yapma Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller
c) Nitelikte Eşitlik Anlamı Taşıyan İşteş Fiiller

b) Nesnesine Göre Fiil Çatıları

1.  Geçişli Fiiller
2.  Geçişsiz Fiiller
3.  Oldurgan Fiiller
4.  Ettirgen Fiiller