“de”nin bitişik mi, yoksa ayrı mı yazılması çoğu kişide sıkıntı yaratır. Diline gereken özeni göstermeyen, duyarlı olmayan bir kişi için “de”nin bitişik ya da ayrı yazılması arasında hiçbir fark yoktur. Güzel Türkçemizi sevmek, dilimize karşı sorumlu olduğumuzu bilmek “de”nin yazımını öğrenmemiz için yeterli olacaktır.
Öncelikle karşımıza bir “de” geldiğinde bunun durum eki mi, yoksa bağlaç mı olduğunu hiç tereddüt etmeden bilmemiz gerekir. Durum eki ile bağlacı birbirinden ayırabilirsek, geriye kalanlar birkaç küçük ayrıntıdan ibaret.
“de”nin yazımını iki başlık altında inceleyeceğiz: durum eki olan “-de”nin yazımı, bağlaç olan “de”nin yazımı.
a) Durum Eki Olan “de”nin Yazımı
Durum eki olan “-de” her şeyden önce bir ektir. Dolayısıyla kendinden önce gelen sözcüğe eklenir, yani bitişik yazılır. Durum eki “-de”nin ayrı yazılması gibi bir şey söz konusu olamaz. Durum eki “-de”nin kendinden önce gelen sözcüğün son hecesindeki ünlü ve ünsüzlerin özelliklerine göre “-da, -de; -ta, -te” biçimleri vardır. Bunlardan hangisi uygunsa, o yazılır.
Durum eklerini şöyle bir hatırlayacak olursak; belirtme durumu “-ı, -i, -u, -ü”, yönelme durumu “-a, -e”, bulunma durumu “-da, -de; -ta, -te”, ayrılma durumu “-dan, -den; -tan, -ten”, ilgi durumu “-ın, -in, -un, -ün”. İşte şu an üzerinde durduğumuz konu, bu durum eklerinden biri olan “bulunma durumu” eki “-da, -de; -ta, -te”dir.
Bulunma durumu eki olan “-de”nin yazımıyla ilgili olarak bilinmesi gereken özellik ve kuralları şu şekilde sıralayabiliriz.
Bulunma durumu eki olan “-de”;
* Bir ek olduğu için kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır.
* Kendinden önceki ünlü ve ünsüzlerin özelliklerine uygun olarak “-da, -de; -ta, -te” biçimlerine girebilir.
* Vurgu, kendinden önceki sözcük üzerinde değil, bizzat ekin kendisi üzerindedir. Yani vurgu, sözcükte değil, ektedir.
* Özel adlardan sonra geldiğinde kesme işaretiyle (’) ayrılır.
* Cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısı ve anlamı bozulur. Yani durum eki olan “-de”yi cümleden atamayız, bir anlamda cümlenin olmazsa olmazıdır.
* Eklendiği sözcüğe “içinde, üzerinde” anlamlarını katar. Eklendiği sözcük “yer” anlamı taşır, “nerede?” sorusunun cevabıdır. Yalnız, bu “yer” anlamını biraz esnek düşünmemiz gerekir.
b) Bağlaç Olan “de”nin Yazımı
Bağlaç olan “de” her şeyden önce bir sözcüktür, bu sebeple kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Türkçede sözcük türleri dediğimizde aklımıza şunlar gelir: ad, fiil, sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç ve ünlem. O halde bağlaç olan “de”, bu sekiz sözcük türünden biridir.
Bağlaç olan “de” kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılmasına rağmen, kendinden önceki sözcüğe kalınlık-incelik yönünden uyum sağlar, yani “da, de” biçimlerine girer.
Bağlaç olan “de” kendinden önceki sözcüğe ünsüz benzeşmesi yönünden uyum sağlamaz. Çünkü bağlaç olan “de”nin sadece yumuşak ünsüzlü biçimi vardır: “da,de”. Kendinden önce gelen sözcük ister yumuşak ünsüzle, ister sert ünsüzle bitsin bağlacımız her zaman “da, de” biçimindedir. Sert ünsüzle biten sözcüklerden sonra “de” bağlacını “ta, te” biçiminde sert ünsüzle yazmak bir yazım yanlışıdır.
Bağlaç olan “de”nin yazımıyla ilgili olarak bilinmesi gereken özellik ve kuralları şu şekilde sıralayabiliriz.
Bağlaç olan “de”;
* Bir sözcük olduğu için kendinden önceki sözcüğe bitişmez, her zaman ayrı yazılır.
* Yalnız “da, de” biçimi vardır, “ta, te” biçimi yoktur.
* Vurgu kendinden önceki sözcük üzerindedir.
* Özel adlardan sonra geldiğinde, özel ad ile bağlaç olan “de” arasına kesme işareti (’) konmaz.
* Cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısında ve anlamında bozulma olmaz. Sadece cümlenin anlamında biraz daralma, eksilme görülür. Bu konuyu biraz açalım. “Peki cümleden attığımızda bozulma olmuyorsa, acaba ‘de’ bağlacını iş olsun diye mi kullanıyoruz? ‘de’ bağlacı, cümleye anlam yönünden hiçbir katkı sağlamıyor mu?” gibilerinden sorular aklımıza gelebilir. Elbette ki dilimizde kullandığımız her sözcüğün belli bir amacı vardır. “de” bağlacı da cümlelere türlü anlam incelikleri, anlam zenginliği katar. Kural şu: “de” bağlacını cümleden çıkardığımızda, cümlenin anlamı bozulmaz. Bu ifade doğru, fakat gerisi var. “de” bağlacı olan cümle ile “de” bağlacı çıkarılmış cümle, ifade ettiği anlam yönünden aynı değildir. “de” bağlacını cümleden atarken, aynı zamanda “de” bağlacının cümleye kazandırdığı belli bir anlam inceliğini de cümleden atmış oluruz.
“Yemeğin yanına salata da ister misin?”
“Ben ağlamayayım da kimler ağlasın?”
“Arabayı satıp da arsa mı alsak?”
“Onunla konuşsam da beni dinlemez.”
“Hırsızı görmüş de korkusundan sesini çıkaramamış.”
“Gecenin bir vakti annem de annem diye tutturdu.”
“Er geç kader bize de güler.”
“Seni gördüm de içim rahat etti.”
“Çocuklar okusun da ne okursa okusun.”
“Telefon da telefon diye her gün başımın etini yiyor.”
“Hoşuna gitse de gitmese de bu kurallara uyacaksın.”
“Nişanlın amma da cimriymiş.”
“Patronunla konuşsan da birkaç gün izin alsan.”
“Anadan geçilir de yârdan geçilmez.”
Konuyla İlgili Diğer Yazılar:
* Yazım Kuralları
* Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
* “ki”nin Yazımı
* “de”nin Yazımı
* Ay ve Gün Adlarının Yazımı
* Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı
* “mi” Soru Edatının Yazımı
* Deyimlerin Yazımı
* İkilemelerin Yazımı
* Pekiştirilmiş Sözcüklerin Yazımı
* “a,e” Ünlüleriyle Biten Fiillerin Yazımı
* İkinci Hecesinde Dar Ünlü Bulunan Sözcüklerin Yazımı
* Ünsüz Benzeşmesi Görülen Sözcüklerin Yazımı
* Birleşik Fiillerin Yazımı
* Birleşik Sözcüklerin Yazımı
* Kısaltmaların Yazımı
* Sayıların Yazımı
* Yabancı Sözcüklerin Yazımı
* “n-b” Çatışması (Göçüşme) Olan Sözcüklerin Yazımı
* Belgisiz Sözcüklerin Yazımı
* “-gil” ve “-ler” Eklerinin Yazımı
* “Dünya, Güneş, Ay” ve Öteki Gezegen Adlarının Yazımı
* “ile” Sözcüğünün Yazımı
* “iken” Sözcüğünün Yazımı
* Ekfiilin (imek: idi, imiş, ise) yazımı
beyza sen çok malsın sanane senin zenginliğinden bizde zenginiz ya alah alah mal mıdır nedir yh senin 120 dolara kedin varsa benim 300 dolara süs köpeğim var oldumu canım
ay çok güzel ya 🙂 bgütün ödevlerimi ben burdan yaptım ben izmirde yaşıyorum nazire merzecide 7-c sınıfından ben ismim meli,s değilaslında 😀
Ya abi bu nedir yha bağlaç olan de nin yazımını deftere yazcaktık ama kurtuldum.çünkü kolum kırık(mesajı yazan ablam) xD
🙂
ya yazılım wardı çok kötüydüm hiç birşey anlamıyordum sizin sayenizde anladım elerinize saglım:))))))
vay ulan arkadaş ne güzel site kafa
as
çok güzel çünü yazılım icin lağzımdı 🙂
havamı türkçaden 100 aldm
çok saolun çok i bi site:)
bu nebişimdenin yazılımı diye yer açılırmı hiç xd
güzel
beyza kapa çeneni
bnm gibi zenginlerin böyle ucuz sitede işi olmaz ama dua edın yanı boyle zengın kız sızın sitenızden yardım aldım cunku acelam vrdı yoksa site arama sansım olmadı dıger ezıkler gıbı yapmam ucucz seylerle işim olmaz 120 dolara kedm var benım
gerçekten süper bi site ödevi son güne borakmışım :S son anda aklıma geldi bu site yardımıyla sorunu kökden haletim :):) xD
milet kafayı yemiş hiç de nin yazımına yaorum yazılır mı manyaklar:)
çok güzel bir site bu siteyi kurduğun için tşk ederim :*
😀
Xd XD
vala beni çok rahatlatı teşekürederim
siz olmasaydınız bu kadar iyi ödev yapamazdım
MÜKEMEL SİTE YAA BAYILDIM ÖDEVİMDE ÇOK YARDIM ETİ YENİ MAKALE’YİDE BEĞENDİM GÜZEL FACEBOK SAYFASI SAĞOLUN TEŞEKÜRLER MÜKEMELSİNİZ BAYILDIM =))))
ÇOK TATLISINIZ PERFORMANSIMDAN 100 ALDIM =)))
çok iyi süper çok güzel yazılmış en ince ayrın tısna kadar
BU SİTEYİ YAPANIN ELİNİ AYAĞINI ÖPÜYORUM BEN TÜRKÇE DEFTERİMİ KAYIP ETMİŞTİM ÇOK KÖTÜ OLDUM ÇÜNKÜ SINAV VARDI SİZ OLMASAYDINIZ SINAVDAN DÜŞÜK ALACAKTIM SÜPER Bİ SİTE SAOLUN 🙂
çok sağlunbe
yazılama yadım etiniz çok makbule geçti
süper ödevime yardımcı oldu
çok teşekür ederim ödevimi yapmama çok lazım oldu
tek kelimeyle süper..
çok teşekür ederim süpersiniz
ödevlerimi yapmama çok yadımı dokundu:D
aferim iyi site
:angry: :huh: :X
burda gogle reklamları çıkıo kapatılmıo şikayetçiyim :angry:
çok süper sağolunda bu bağlaç demi 🙂
:angry: hiç bi şey yok ne biçim site bu
çok iyi ama da nın yazısı yok :confused:
çok iyi ama da nın yazısı yok :confused:
çok güzel olmuş
😆 çok saolun teşekür ederim yazılımda 100 zaten hep öyle geliyor :sily:
👿 çok iyi ders çalıştım teşekür ederim
🙂
aradığım her şeyi burada buldum çok teşekürler
Çok geniş faydalandım.Teşekürler.
Merhaba,
ofiste mi ofisde mi kuralı nedir? Doğru cevap tabi ki Ofiste ama de ekinin de mi te mi olacağının bir kuralı var mı?
sizin sayenizde sınava çok iyi çalıştım. inşalah güzel alırım.
Türkçe yi doğru kulanalım arkadaşlar (ÇOoq qüse tşkler) bu ne ya
ÇOq TESEKÜRLER süper xD
danın yazımı
hani???
süper olmuş yanlız yazılıda çıkan sorularıda koyun çoq qüse olcak
tşkler elinize sağlık…
cok güzel
cok güzel
de ile cok şey ögrendim(W)
bence çok güzel olmuş saol ağabey 🙂
bune ya de ve ki ile birşeyler yazıcaksınız sohbet sizin neyinize
ÇOK GÜZEL BİR SİTE BENCE NE KADAR YANLIŞ DÜŞÜNÜYOSUN*****LAR.
hey siz ne ayaksınız
MaNyH** yha xD
ne dion en be XP
gaz yaptıma da nerde
benim bir sorum aşağıdaki cümlede kulanılan de hangisine giriyo
bende gaz yaptım
güzel
alahım yarabi bune acayip kolay ya
acayip kolay ta he
çok güzel bir dosyaymış
eh güzel sayılır
niye ayrı yazılır
katılıyorum
eh biraz güzel iştew
çok teşekür ederim bağlaç olan da de işime yaradı…:)
güzel olmuş hata süper
****** yazmışsın gerçekten çok karışık birazda olsa insanda akıl olur
gerçekten çok güzel anlatmışsın
İDARE EDER İŞTE
ş
teşpekür eder
hata işime çok yardımcı oldu
*** siteyi nası yapmısınız
*** gbı sıte
işime yaradı çok güzel şeyler yazmışınız sitenizi çok beğendim
ay siteniz spr ya herşey var çok beğendim siteyi kim açmışsa elerine sağlık
bnce çok gsl elerinize sağlık
bn ce fazla bilgi dolu bunları özetlesek insanlar rahat eder
işime yaradı çok güzel şeyler yazmışınız sitenizi çok beğendim mers***…:D
çok güzel teşekürler
süper bi site çok teşekür
çok teşekürler
biraz daha örnek olsaydı daha iyi olurdu ama yinede teşekür ederim
tAşakürler çoK gÜZel ÖlmüŞ BRavOoO
:D:D:D
teşekürler
çok teşekürler emeğinize sağlık oyum da mükemel oldu zaten. teşekür ederim
her şeyi begen dım de mı nın yazımı yok y
vala çok teşekür ederim hiç umadugım şeyler çıktı çk sagolun
bu site çok güzel bunu çok iyi anladım çok teşekürler:)
ÇOK GÜZEL OLMUŞ ELERİNİZE SAGLIK
harika manyaq spr thanks admin
🙂
acayıp guzel bir site yapanlara çok çok teşekür ederim 😆
çok teşekürler arkadaşlar 😀
Aradığım herşey burda… siteyi kuranlara çok teşekür ederim…
mükemel çok işime yaradı teşekür ederim.
😉 elerinize saglık vala yalan söylesem yalan olur türkçe dersime o kadar yardımçı oldugu tekrar çok teşekürler.)))))(((((((========== 😆