“de”nin bitişik mi, yoksa ayrı mı yazılması çoğu kişide sıkıntı yaratır. Diline gereken özeni göstermeyen, duyarlı olmayan bir kişi için “de”nin bitişik ya da ayrı yazılması arasında hiçbir fark yoktur. Güzel Türkçemizi sevmek, dilimize karşı sorumlu olduğumuzu bilmek “de”nin yazımını öğrenmemiz için yeterli olacaktır.
Öncelikle karşımıza bir “de” geldiğinde bunun durum eki mi, yoksa bağlaç mı olduğunu hiç tereddüt etmeden bilmemiz gerekir. Durum eki ile bağlacı birbirinden ayırabilirsek, geriye kalanlar birkaç küçük ayrıntıdan ibaret.
“de”nin yazımını iki başlık altında inceleyeceğiz: durum eki olan “-de”nin yazımı, bağlaç olan “de”nin yazımı.
a) Durum Eki Olan “de”nin Yazımı
Durum eki olan “-de” her şeyden önce bir ektir. Dolayısıyla kendinden önce gelen sözcüğe eklenir, yani bitişik yazılır. Durum eki “-de”nin ayrı yazılması gibi bir şey söz konusu olamaz. Durum eki “-de”nin kendinden önce gelen sözcüğün son hecesindeki ünlü ve ünsüzlerin özelliklerine göre “-da, -de; -ta, -te” biçimleri vardır. Bunlardan hangisi uygunsa, o yazılır.
Durum eklerini şöyle bir hatırlayacak olursak; belirtme durumu “-ı, -i, -u, -ü”, yönelme durumu “-a, -e”, bulunma durumu “-da, -de; -ta, -te”, ayrılma durumu “-dan, -den; -tan, -ten”, ilgi durumu “-ın, -in, -un, -ün”. İşte şu an üzerinde durduğumuz konu, bu durum eklerinden biri olan “bulunma durumu” eki “-da, -de; -ta, -te”dir.
Bulunma durumu eki olan “-de”nin yazımıyla ilgili olarak bilinmesi gereken özellik ve kuralları şu şekilde sıralayabiliriz.
Bulunma durumu eki olan “-de”;
* Bir ek olduğu için kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır.
* Kendinden önceki ünlü ve ünsüzlerin özelliklerine uygun olarak “-da, -de; -ta, -te” biçimlerine girebilir.
* Vurgu, kendinden önceki sözcük üzerinde değil, bizzat ekin kendisi üzerindedir. Yani vurgu, sözcükte değil, ektedir.
* Özel adlardan sonra geldiğinde kesme işaretiyle (’) ayrılır.
* Cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısı ve anlamı bozulur. Yani durum eki olan “-de”yi cümleden atamayız, bir anlamda cümlenin olmazsa olmazıdır.
* Eklendiği sözcüğe “içinde, üzerinde” anlamlarını katar. Eklendiği sözcük “yer” anlamı taşır, “nerede?” sorusunun cevabıdır. Yalnız, bu “yer” anlamını biraz esnek düşünmemiz gerekir.
b) Bağlaç Olan “de”nin Yazımı
Bağlaç olan “de” her şeyden önce bir sözcüktür, bu sebeple kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Türkçede sözcük türleri dediğimizde aklımıza şunlar gelir: ad, fiil, sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç ve ünlem. O halde bağlaç olan “de”, bu sekiz sözcük türünden biridir.
Bağlaç olan “de” kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılmasına rağmen, kendinden önceki sözcüğe kalınlık-incelik yönünden uyum sağlar, yani “da, de” biçimlerine girer.
Bağlaç olan “de” kendinden önceki sözcüğe ünsüz benzeşmesi yönünden uyum sağlamaz. Çünkü bağlaç olan “de”nin sadece yumuşak ünsüzlü biçimi vardır: “da,de”. Kendinden önce gelen sözcük ister yumuşak ünsüzle, ister sert ünsüzle bitsin bağlacımız her zaman “da, de” biçimindedir. Sert ünsüzle biten sözcüklerden sonra “de” bağlacını “ta, te” biçiminde sert ünsüzle yazmak bir yazım yanlışıdır.
Bağlaç olan “de”nin yazımıyla ilgili olarak bilinmesi gereken özellik ve kuralları şu şekilde sıralayabiliriz.
Bağlaç olan “de”;
* Bir sözcük olduğu için kendinden önceki sözcüğe bitişmez, her zaman ayrı yazılır.
* Yalnız “da, de” biçimi vardır, “ta, te” biçimi yoktur.
* Vurgu kendinden önceki sözcük üzerindedir.
* Özel adlardan sonra geldiğinde, özel ad ile bağlaç olan “de” arasına kesme işareti (’) konmaz.
* Cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısında ve anlamında bozulma olmaz. Sadece cümlenin anlamında biraz daralma, eksilme görülür. Bu konuyu biraz açalım. “Peki cümleden attığımızda bozulma olmuyorsa, acaba ‘de’ bağlacını iş olsun diye mi kullanıyoruz? ‘de’ bağlacı, cümleye anlam yönünden hiçbir katkı sağlamıyor mu?” gibilerinden sorular aklımıza gelebilir. Elbette ki dilimizde kullandığımız her sözcüğün belli bir amacı vardır. “de” bağlacı da cümlelere türlü anlam incelikleri, anlam zenginliği katar. Kural şu: “de” bağlacını cümleden çıkardığımızda, cümlenin anlamı bozulmaz. Bu ifade doğru, fakat gerisi var. “de” bağlacı olan cümle ile “de” bağlacı çıkarılmış cümle, ifade ettiği anlam yönünden aynı değildir. “de” bağlacını cümleden atarken, aynı zamanda “de” bağlacının cümleye kazandırdığı belli bir anlam inceliğini de cümleden atmış oluruz.
“Yemeğin yanına salata da ister misin?”
“Ben ağlamayayım da kimler ağlasın?”
“Arabayı satıp da arsa mı alsak?”
“Onunla konuşsam da beni dinlemez.”
“Hırsızı görmüş de korkusundan sesini çıkaramamış.”
“Gecenin bir vakti annem de annem diye tutturdu.”
“Er geç kader bize de güler.”
“Seni gördüm de içim rahat etti.”
“Çocuklar okusun da ne okursa okusun.”
“Telefon da telefon diye her gün başımın etini yiyor.”
“Hoşuna gitse de gitmese de bu kurallara uyacaksın.”
“Nişanlın amma da cimriymiş.”
“Patronunla konuşsan da birkaç gün izin alsan.”
“Anadan geçilir de yârdan geçilmez.”
Konuyla İlgili Diğer Yazılar:
* Yazım Kuralları
* Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
* “ki”nin Yazımı
* “de”nin Yazımı
* Ay ve Gün Adlarının Yazımı
* Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı
* “mi” Soru Edatının Yazımı
* Deyimlerin Yazımı
* İkilemelerin Yazımı
* Pekiştirilmiş Sözcüklerin Yazımı
* “a,e” Ünlüleriyle Biten Fiillerin Yazımı
* İkinci Hecesinde Dar Ünlü Bulunan Sözcüklerin Yazımı
* Ünsüz Benzeşmesi Görülen Sözcüklerin Yazımı
* Birleşik Fiillerin Yazımı
* Birleşik Sözcüklerin Yazımı
* Kısaltmaların Yazımı
* Sayıların Yazımı
* Yabancı Sözcüklerin Yazımı
* “n-b” Çatışması (Göçüşme) Olan Sözcüklerin Yazımı
* Belgisiz Sözcüklerin Yazımı
* “-gil” ve “-ler” Eklerinin Yazımı
* “Dünya, Güneş, Ay” ve Öteki Gezegen Adlarının Yazımı
* “ile” Sözcüğünün Yazımı
* “iken” Sözcüğünün Yazımı
* Ekfiilin (imek: idi, imiş, ise) yazımı
vala defterde bulamadım burda buldum teşekürler
ya ben hiçbişey anlamadım benim ödev buradan ve hoca sözlü yapacak ama burapa anlaşılır birşey yok Kİ hocada en ayrıntılı soracak nereden çıkacağını bilmiyoruzKİ
iyiydi örnek az özet eksik 100 alınır ama zar zor kılpayı belki pek anlaşılır değil böyleydi yani güzlde kötüde yani 100 alanar sadece burayı okuyup sınava girdiyseniz 80-85 civarında bir şey alınır ha yok çalışaraksa bilemem.
Ya kesin yarinki sınavdan 100 alırım 😀
GÖT
reklam çıkmadı
özeti olsa keşke
Teşekürler sayenizde sınavdan 10 aldım
kesinlikle katılıtorum
of ya bu çok uzun n ben napim deftere 10 sayfa mı?
yazalım
sıkıcı site
çok saçma yorumlar yazmayın *****lar
kardeşim sn istedin bnde bende yemin etim beneğdim
Cok sagol ben de her sitede bu bilgiyi ariyordum
Yani ozeti olsa iyi olurdu
Bana acil lazim bunu okuyana kadar tm guzel olabilir ama bana acil lazim ve ozetini cikaramam vaktim yok
ayne********************n
ben sadece ek olan de yi istedim siz hepsini birbirine karıştırmışsınız ama site genede güzel
Ödevim vardı sayenizde yaptım
Ben ce yazan yani sitenin sahibi çok ukala birisi bu mesajı okuyup yayınlamayacağı için onun okuması bana yeter de artar bile tabi ki bunların hepsi şaka çok süper bir site ödevimden +(100) aldım
çok iyi bir site herkese tavsiye ederim
cok güzel
Yeni makele yüzünden tam puan yani100 aldım
evet dıger yerlerde kotu kotu şeyler çikiyo ama burda iyi şeyler çikti ece ye katiliyorum
eyleniyorum değil, eğleniyorum.
Eminim sen onu bile yapamiyorsun
Çok teşekürler güzel bir sayfa bazi sayfalarda kotu kotu konular cikarken bunda çok eyleniyorum
çok güzel anlatmışsın tşk
iyiyle kötü arasında kaldım öğretmen giriyo bende yarım kalan yerimi burdan bakıyorum
yarın perşembe gününden sınav var sadece virgülün kulanımı ile büyük ünlü uyümü yok neden
hiç işime yaramadı
ama güzel bir şey olabilir
alah’ım yemin ederim ben bu mesajı beneğecem.
çok teşekür ederim sayenizde dersimden iyi bir not aldım
kim yazdızsa teşekür ederim devamını yapman içi rica ediyorum
güzel iyi hoş da örnekler verseniz daha iyi anlıcaktım 🙁
teşekürleriniz için bizat biz teşekür ederiz.
bu benim için çok güzel oldu canım
Arkadaşlar reklam yüzünden cümleleri göremienler için;
“Yemeğin yanına salata da ister misin?”
“Ben ağlamayayım da kimler ağlasın?”
“Arabayı satıp da arsa mı alsak?”
“Onunla konuşsam da beni dinlemez.”
“Hırsızı görmüş de korkusundan sesini çıkaramamış.”
“Gecenin bir vakti anem de anem diye tuturdu.”
“Er geç kader bize de güler.”
“Seni gördüm de içim rahat eti.”
“Çocuklar okusun da ne okursa okusun.”
“Telefon da telefon diye her gün başımın etini yiyor.”
“Hoşuna gitse de gitmese de bu kuralara uyacaksın.”
“Nişanlın ama da cimriymiş.”
“Patronunla konuşsan da birkaç gün izin alsan.”
“Anadan geçilir de yârdan geçilmez.”
çok işime yaradı çok güzel bir site
Durum eki olan de ye daha çok örnek koyarmısınız rica etsem hiç yok…
güzel daha çok örnek olsun rica ediyorum.
çok güzel degil daha güzel olabilir daha çok örnek olsun rica ediyorum
Arkadaşlar eğer de yi cümleden çıkardığınızda anlam bozulmuyorsa ayrı yazılır mesela Yemeğin yanına salata da ister misin? cümlesinde da yı çıkardığımızda anlam bozulmuor Yemeğin yanında salata ister misin? oluor anlamda daralma oluor fakat anlam bozulmadığından ayrı yazılır eğer cümleden de yi çıkardığımızda anlam bozuluorsa bitişik yazarız anladınız heralde 🙂
lütfen herkez uzun cevaplar yazmasın mesela burak kardeşimiz gibi
o kdar yazı yazmak bence 4 buçuk sat alır alah razı olsun
çok teşekürler çok işime yaradı
bence gayet açık bir şekilde yazılmış süper bu arada cenk seni çok seviyorum gizli sevgilim….
Cümlede de nasıl yaılır ……
Memleket ekonomisine katkıda bulunduğu gibi insanları toprak kayması , sel gibi doğal felaketlerden ("de ") korur,ayrıca iklim şartlaını ("da") düzenler
çok güzel
çok iyi bi site performans ödevime çok yaradı
benbunu bi yerde daha okudum durum eki değil hal eki 1 2. si ise hani bağlaçın örnekleri nerde ansını nerde ansını stıyım nerde
berbetı ama yinede işime yaradı
ama tiksindim
4. sınıfa göre yap ama iyi olmamış değil
sistem iyi ama kolay yöntem de kapatılır sistemi yok
Çok Güzeldi Elinize Sağlık