Pekiştirilmiş Sözcüklerin Yazımı

Peki, normal bir sözcük, nasıl pekiştirilmiş sözcük haline getirilir? Üç aşamadan oluşan çok kolay bir işlemden sonra pekiştirilmiş sözcük elde edilir:

* Birinci adımda, sözcüğün ilk hecesindeki sesliye kadar olan kısım alınır.

* İkinci adımda, “m, p, r, s” pekiştirme ünsüzlerinden uygun olan biri seçilir.

* Üçüncü adımda ise, sözcüğün kendisi aynen yazılır.

Bu üç unsuru birleştirdiğimizde, ortaya pekiştirilmiş bir sözcük çıkar. Pekiştirilmiş sözcükler bitişik yazılır.

Yukarıda ne demek istediğimizi hemen bir örnekle açıklamaya çalışalım. Normal bir anlam gücüne sahip olan “kırmızı” sözcüğünü, birlikte pekiştirilmiş bir sözcüğe dönüştürelim.

Sözcüğümüz: “kırmızı”

* Birinci adımda, sözcüğün ilk hecesindeki sesliye kadar olan kısmı alalım: “kı”

* İkinci adımda, “m, p, r, s” pekiştirme sessizlerinden uygun olan birini seçelim: “p”

* Üçüncü adımda ise, sözcüğün kendisini aynen yazalım: “kırmızı”

Bu üç unsuru birleştirdiğimizde, pekiştirilmiş sözcüğü elde etmiş oluruz:

          kı  –  p  –   kırmızı   →   “kıpkırmızı”
          1      2          3

* Pekiştirilmiş bir sözcük olan “kıpkırmızı”yı, “kıp kırmızı” biçiminde ayrı yazmak bir yazım yanlışıdır. Çünkü pekiştirilmiş sözcükler bitişik yazılır.

                                                DOĞRU              YANLIŞ

“düz”         :  dü-m-düz           →  “dümdüz”         (düm  düz)

“boş”         :  bo-m-boş           →  “bomboş”         (bom  boş)

“beyaz”      :  be-m-beyaz        →  “bembeyaz”      (bem  beyaz)

“ince”        :  i-p-ince              →  “ipince”            (ip  ince)

“yeni”        :  ye-p-yeni           →  “yepyeni”         (yep  yeni)

“uzun”       :  u-p-uzun           →  “upuzun”          (up  uzun)

“temiz”      :  te-r-temiz          →  “tertemiz”         (ter  temiz)

“top”         :  to-r-top              →  “tortop”            (tor  top)

“yuvarlak”   :  yu-s-yuvarlak     →  “yusyuvarlak”    (yus  yuvarlak)

“mor”         :  mo-s-mor          →  “mosmor”         (mos  mor)

“mavi”        :  ma-s-mavi          →  “masmavi”        (mas  mavi)

* Az sayıdaki bazı pekiştirilmiş sözcükler, yapılış yönünden farklılık gösterir. Bu tür pekiştirilmiş sözcükle de bitişik yazılır.

                                                     DOĞRU                  YANLIŞ

“sağlam”     :  sa-p-a-sağlam    →  “sapasağlam”          (sapa  sağlam)
                                                                                 (sap  sağlam)
                                                                                 (sapsağlam)

“yalnız”       :  ya-p-a-yalnız      →  “yapayalnız”           (yapa  yalnız)
                                                                                 (yap  yalnız) />                                                                                 (yapyalnız)

“gündüz”    :  gü-p-e-gündüz    →  “güpegündüz”        (güpe  gündüz)
                                                                                 (güp  gündüz)
                                                                                 (güpgündüz)

“karışık”      :  ka-r-ma-karışık    →  “karmakarışık”        (karma  karışık)
                                                                                 (kap  karışık)
                                                                                 (kapkarışık)

“dağınık”     :  da-r-ma-dağınık  →  “darmadağınık”      (darma  dağınık)
                                                                                 (dap  dağınık)
                                                                                 (dapdağınık)

“çıplak”       :  çı-r-ıl-çıplak        →  “çırılçıplak”            (çırıl  çıplak)
                                                                                 (çır  çıplak)
                                                                                 (çırçıplak)